• دیزل ژنراتور چیست و چه کاربردهایی دارد؟
همانطور که می‌دانید، در بسیاری از مراکز مانند بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، مراکز صنعتی و کارخانجات‌ها، برای به کار انداختن دستگاه‌ها از جمله تجهیزات پزشکی، به طور دائم نیازمند جریان برق هستند و در صورت قطعی آن، امکان بروز فاجعه انسانی دور از ذهن نیست!
در این شرایط بحرانی، معمولا این گونه مراکز از قبل مجهز به برق اضطراری شده‌اند تا بتوانند در مواقع قطعی برق نیز به خدمت رسانی ادامه دهند و از بروز خسارت‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری کنند.
دیزل ژنراتور همان دستگاهی‌ست که بین عموم مردم با نام “برق اضطراری” معروف است؛ چرا که با استفاده از سوخت گازوئیل، برق موردنیاز را برای شرایط اضطراری تامین می‌کند. درحالیکه از نظر فنی، دستگاهی‌ست متشکل از دو قسمت اصلی موتور دیزل و آلترناتور(ژنراتور) که به کمک آن می‌توان در مقیاس‌های گوناگون برق تولید کرد.
شایان ذکر است که دیزل ژنراتورها به غیر از مواقع قطعی برق، در محیط‌هایی که امکان دسترسی به انرژی برق وجود ندارد نیز به طور گسترده به کار می‌روند؛ از جمله خط‌های انتقال گاز، پروژه‌های عمرانی، صنایع کشتیرانی، استخراج معدن و صنایع نفت و گاز.
قبل از اینکه درمورد اجزاء و چگونگی کارکرد دیزل ژنراتورها صحبت کنیم، بهتر است ابتدا به بررسی مزایای آن‌ها نسبت به سایر ژنراتورها بپردازیم.
• مزایای استفاده از دیزل ژنراتورها
دیزل ژنراتورها نسبت به ژنراتورهای گازی در صنایع و مصارف مختلف پرکاربردتر هستند که دلیل آن، مزایای زیر می‌باشد:
1) ایمنی این نوع از ژنراتورها نسبت به ژنراتورهای گازی بالاتر است.
2) قدرت دیزل ژنراتورها، بسیار بیشتر از ژنراتورهای گازی‌ست.
3) هزینه خرید، تعمیر و نگهداری از دیزل ژنراتورها از ژنراتورهای گازسوز کمتر است.
4) حمل و نقل و راه اندازی آن ساده‌تر است.
5) عمر مفید بیشتر و دوام بالاتر آن‌ها نسبت به سایر ژنراتورها نیز علت محبوبیت بیشتر دیزل ژنراتورهاست.
• اجزای دیزل ژنراتورها
در بخش‌های قبلی گفتیم که دیزل ژنراتورها از دو قسمت اصلی موتور دیزل و آلترناتور تشکیل شده‌اند که هر کدام از این قسمت‌ها، خود از اجزای مختلفی ساخته شده‌اند.
ابتدا با دو قسمت اصلی دستگاه و طرز کار آن‌ها آشنا می‌شویم:
موتور دیزل (Diesel Engine)
در موتور دیزل، سوخت از قسمت مخزن وارد شده و با فشرده سازی هوا در سیلندرها، عمل احتراق صورت می‌گیرد. در نتیجهء این احتراق، پیستون‌ها حرکت کرده و انرژی مکانیکی تولید می‌شود. این انرژی با ورود به دینام و به وسیلهء نیروی الکترومغناطیسی به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود.
در نهایت جریان الکتریکی تولید شده به جریان برق موردنیاز ما بدل می‌شود.
آلترناتور (Alternator)
آلترناتور وسیله‌ای‌ست که انرژی مکانیکی تولید شده در موتور را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند. در واقع آلترناتور با اتصال به شفت موتور باعث چرخش سیم پیچ چرخشی شده که همین چرخش موجب تولید نیروی الکترومغناطیسی در درون سیم‌پیچ ثابت می‌شود. نتیجهء این فرایند، تولید نیروی الکتریکی یا همان برق است.
اجزای مختلف موتور دیزل
ECU موتور دیزل
ECU که مخفف Electronic Control Unit است، به عنوان کامپیوتر موتور عمل می‌کند؛ به طوری که این قسمت از طریق سنسورهای روی موتور، وضعیت دستگاه را به شما نشان می‌دهد.
این اطلاعات به موارد زیر کمک بسیاری می‌کند:
کاهش سیم‌کشی دستگاه
نشان دادن وضعیت آلایندگی موتور و سوخت
عیب‌یابی و تشخیص راحت‌تر مشکلات موتور
تسهیل مراحل طراحی و تولید موتور
ایمن بودن و راحتی کار برای تعمیرکاران و کاربران دیزل ژنراتور
فیلتر جداکننده آب از سوخت
زمانی که موتور شروع به کار می‌کند، این فیلتر با جدا کردن آب از سوخت، از ورود آب به درون موتور جلوگیری می‌کند.
پمپ دستی گازوئیل
هنگامیکه دستگاه در حال تعمیر بوده یا سوخت در فیلتر وجود ندارد، با استفاده از این پمپ دستی، گازوئیل را برای فرستادن به پمپ انژکتور آماده می‌کنیم.
فیلتر سوخت
فیلتر سوخت در دیزل ژنراتورها، همانند سایر موتورها، عمل پاکسازی سوخت را قبل از ارسال به موتور برعهده دارد.
گرمکن(Heater)
در فصول سرما، اگر گازوئیل موتور سرد باشد، موتور دیزل به سختی شروع به کار می‌کند. بنابراین بخش گرمکن، وظیفهء گرم کردن گازوئیل را برای راحت‌تر کار کردن موتور انجام می‌دهد.
خروجی سوخت
سوخت اضافی برگشتی از موتور توسط این قسمت دوباره به فیلتر سوخت برگردانده می‌شود تا برای تصفیه و ارسال مجدد به موتور آماده شود.
پمپ انژکتور
سوخت موتور، پس از اتمام پاکسازی در فیلتر سوخت، به پشت پمپ انژکتور رسیده و با بالارفتن فشار، به سر سوزن‌های انژکتور پمپاژ می‌شود.
ریل سوخت
قبل از اینکه سوخت به سوزن انژکتور برسد، در قسمت ریل سوخت قرار می‌گیرد.
سوزن انژکتور
سوزن انژکتور به منظور تزریق سوخت به داخل محفظهء سیلندر تعبیه شده است تا بوسیله‌ی آن موتور به کار بیافتد.
فیلتر بخار روغن
زمانی که موتور در حال کار کردن است، دمای بسیار بالای آن باعث تبخیر مقداری از روغن می‌شود. این گاز حاصل از تبخیر به فیلتر بخار روغن منتقل شده تا از هر گونه آسیب به موتور جلوگیری کند.
وضعیت انژکتور موتور
سیم‌ها و سنسورهایی در این دستگاه تعبیه شده‌اند تا وضعیت انژکتور موتور را نشان دهند.
استارت و اتوماتیک استارت
استارت قطعه‌ای‌ست که به عنوان راه‌انداز موتور، عمل چرخش میل لنگ را تا زمان روشن شدن موتور انجام می‌دهد.
اتوماتیک استارت آهنربایی‌ست که در زمان رسیدن ولتاژ به آن، چرخ دنده سر استارت را به چرخ دنده فلای ویل می‌رساند.
فیلتر روغن
فیلتر روغن عمل پاکسازی و تصفیهء روغن موتور را برعهده دارد.
فیلتر هوا
قطعه‌ای متشکل از مواد فیبری‌ست که می‌تواند هوای موتور دیزل را از ذرات ریز و درشت پاک کند.
دینام (شارژ باتری)
همزمان با کار کردن موتور، دینام نیز کار کرده و شروع به تولید برق 24 ولت دی سی می‌کند که از آن برای شارژ باتری استفاده می‌شود.
توربو شارژ
در ارتفاعات بالاتر از سطح زمین، غلظت و فشار اکسیژن کمتر می‌شود و نیاز به تجهیزاتی برای جبران این کمبود اکسیژن به وجود می‌آید.
توربو شارژ دستگاهی‌ست که با جبران این کاهش غلظت و فشار اکسیژن در موتور دیزل، موجب افزایش توان موتور می‌شود.
رادیاتور
رادیاتور به عنوان ناقل دمای آب و همچنین خنک کنندهء موتور عمل می‌کند. جنس آن می‌تواند از فلزاتی مانند فولاد و چدن باشد.
اجزای مختلف آلترناتور
ای وی آر (AVR)
AVR که مخفف Automatic Voltage Regulator به معنای تنظیم کننده خودکار ولتاژ است، وظیفهء ثابت نگهداشتن ولتاژ و فرکانس خروجی و گرفتن نوسانات برق را برعهده دارد.
خروجی قدرت ژنراتور
از این قسمت دستگاه می‌توانید خروجی متناسب با نوع آلترناتور خود را دریافت کنید که شامل برق تک‌فاز 220 ولت/50 هرتز و یا برق سه فاز 380 ولت/50 هرتز می‌شود.
سنسور روغن
هنگامیکه روغن رو به اتمام یا مشکل‌دار باشد، سنسور روغن به ECU اطلاع می‌دهد تا مصرف کننده آن را تعویض کند.
سنسور دمای آب
این سنسور وضعیت دمای آب را در کنترل برد دیزل ژنراتور نشان می‌دهد.
شارژر
شارژر مداری الکترونیکی‌ست که در زمان روشن بودن دیزل ژنراتور، با ولتاژ و جریان مشخصی شروع به شارژ کردن باتری موتور می‌کند تا بتوان دیزل ژنراتور را بدون ایجاد مشکلی مجددا روشن کرد.
کلید اتوماتیک (خروجی برق سیستم)
به کمک این کلید، قطع و وصل کردن خروجی برق دستگاه به صورت خودکار یا دستی امکان‌پذیر می‌باشد.
کنترل برد(Control Panel)
این قسمت که به کنترل برد یا کنترل پنل معروف است، دستگاهی الکترونیکی‌ست که درواقع مرکز فرمان دیزل ژنراتور است.
این دستگاه وضعیت دیزل ژنراتور را در مورد میزان کارکرد، اعلان خرابی، وجود مشکل در بخش خاصی از دستگاه به طور کامل به کاربر نشان می‌دهد. همچنین سنجش‌هایی مانند دمای آب، دور موتور، ولتاژ و فرکانس خروجی را نمایش می‌دهد.
شاسی
شاسی قسمت پایه‌ای ژنراتور است که کل تجهیزات لازم برای تولید یک دیزل ژنراتور بر روی آن قرار می‌گیرد.
کاور صداگیر(Canopy)
کاور صداگیر یک جعبهء فلزی‌ست که روی شاسی دیزل ژنراتور قرار می‌گیرد و از درون به وسیلهء فوم‌های صداگیر عایق می‌شود.
وظیفهء این بخش کمک به کاهش صدا و جلوگیری از صدمات و گرد و غبارهای محیطی‌ست.
باک سوخت
باک سوخت معمولا در قسمت شاسی تعبیه شده که محل ریختن گازوئیل برای مصرف مولد گازوئیلی‌ست.
لرزه‌گیر
لرزه‌گیر وسیله‌ای‌ست که توسط آن لرزش موتور گرفته می‌شود تا کارایی بهتری داشته باشد.
نکات نگهداری از دیزل ژنراتورها
برای حفظ کردن یک ژنراتور بهتراست به طور مداوم به موارد زیر رسیدگی کنید:
سرویس به موقع روغن و فیلترها
کنترل لرزش
کنترل صدا
کنترل تغییرات مصرف سوخت
تمرین دادن ژنراتور
امید است که با مطالعهء این نکات و توضیحات با دیزل ژنراتورها به خوبی آشنا شده و بتوانید مناسب‌ترین دستگاه را برای مصرف موردنظر خود تهیه کنید.